การปกครองสมัยสุโขทัย

การปกครองสมัยสุโขทัย

          อาณาจักรสุโขทัย เมื่อแรกตั้งเป็นอาณาจักรเล็กๆ ยุคสมัยที่รุ่งเรื่องที่สุด คือ สมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช มีกษัตริย์ปกครองเป็นเอกราชติดต่อกัน 6 พระองค์ อาณาจักรสุโขทัยเสื่อมลงและตกเป็นเมืองขึ้นของกรุงศรีอยุธยาเมื่อสมัยพญาไสลือไท โดยทำสงครามปราชัยแก่พระบรมราชาที่ 1 แห่งกรุงศรีอยุธยา ในพ.ศ. 1921 และราชวงศ์พระร่วงยังคงปกครองในฐานะประเทศราชติดต่อกันมาอีก 2พระองค์จนสิ้นราชวงศ์ พ.ศ. 1981

          อาณาจักรสุโขทัยตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าผ่านคาบสมุทรระหว่างอ่าวเมาะตะมะและที่ลาบลุ่มแม่น้ำโขง ตอนกลาง มีอาณาเขตดังนี้

           - ทิศเหนือ มีเมืองแพร่ ( ปัจจุบัน คือ จังหวัดแพร่ ) เป็นเมืองปลายแดนด้านเหนือสุด

          - ทิศใต้ มีเมืองพระบาง ( ปัจจุบัน คือ จังหวัดนครสวรรค์ ) เป็นเมืองปลายแดนด้านใต้

          - ทิศตะวันตก มีเมืองฉอด (ปัจจุบันอยู่ในอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ) เป็นเมืองชายแดนที่จะติดต่อเข้าไปยังอาณาจักรมอญ

          - ทิศตะวันออก ถึงเมืองสะค้าใกล้แม่น้ำโขงในเขตภาคอีสานตอนเหนือ

ลักษณะการปกครองสมัยสุโขทัย

          แบ่งออกเป็น 2 ช่วง คือ การปกครองสมัยสุโขทัยตอนต้น และการปกครองสมันสุโขทัยตอนปลาย ดังต่อไปนี้

          1. การปกครองสมัยสุโขทัยตอนต้น มีลักษณะการปกครองแบบพ่อปกครองลูก ( ปิตุลาธิปไตย ) ผู้ปกครองคือพ่อขุน ซึ่งเปรียบเสมือนพ่อที่จะต้องดูแลคุ้มครองลูก ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระองค์ทรงโปรดให้สร้างกระดิ่งแขวนไว้ที่หน้าประตูพระราชวัง เมื่อประชาชนมีเรื่องเดือดร้อนก็ให้ไปสั่นกระดิ่งร้องเรียน และโปรดให้สร้างพระแท่นมนังคศิลาอาสน์ไว้กลางดงตาล ในวันพระจะนิมนต์พระสงฆ์มาเทศน์สั่งสอนประชาชน หากเป็นวันธรรมดาพระองค์จะเสด็จออกให้ประชาขนเข้าเฝ้า พระองค์ก็จะเสด็จมารับเรื่องราวร้องทุกข์และตัดสินคดีความด้วยพระองค์เอง

การแบ่งเขตการปกครอง

          1.) เมืองหลาง ( ราชธานี ) เป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ พระมหากษัตริย์เป็นผู้ปกครองดูแลด้วยพระองค์เอง

          - เมืองสุโขทัยป็นเมืองหลวง

          2.) หัวมืองชั้นใน ( เมืองลูกหลวง ) ตั้งอยู่รายรอบราชธานีทั้ง 4 ทิศ หัวเมืองชั้นในพ่อขุนจะแต่งตั้งราชวงศ์ใกล้ชิดไปปกครอง

          - ทิศเหนือ เมืองศรีสัชชนาลัย ( สวรรคโลก )

          - ทิศตะวันออก เมืองสองแคว ( พิษณุโลก )

          - ทิศใต้ เมืองสระหลวง (พิจิตร )

          - ทิศตะวันตก เมืองกำแพงเพชร

          3.) หัวเมืองชั้นนอก (เมืองพระยามหานคร ) ผู้ปกครองเมือง ได้แก่ เจ้านาย หรือ ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ที่พ่อขุนโปรดเกล้าฯ ให้ไปปกครองเมืองนั้นๆ ได้แก่ เมืองหล่ม เมืองเพชรบูรณ์ เมืองศรีเทพ เมืองแพรก ( สรรคบุรี ) เมืองสุพรรณบุรี ( อู่ทอง ) เมืองราชบุรี เมืองเพชรบูรณ์ เมืองตะนาวศรี

          4.) เมืองประเทศราช เป็นเมืองที่อยู่นอกอาณาจักร ชาวเมืองเป็นคนต่างชาติ พ่อขุนจะกำหนดให้เจ้านายของเมืองนั้นๆ ปกครองกันเอง แต่ต้องถวายเครื่องราชบรรณาการต่อพระเจ้ากรุงสุโขทัยตามกำหนด

          - ทิศตะวันออก เมืองน่าน เมืองเซ่า ( เมืองหลวงพระบาง ) เวียงจันทร์ เวียงคำ

          - ทิศใต้ เมืองนครศรีธรรมราช เมืองมะละกา และเมืองยะโฮร์

          - ทิศตะวันตก เมืองทะวาย เมืองเมาะตะมะ เมืองหงสาวดี

          2. การปกครองสมัยสุโขทัยตอนปลาย มีลักษณะการปกครองแบบธรรมราช เนื่องจาสถาบันพระมหากษัตริย์ไม่มั่นคง เกิดความระส่ำระส่าย เมืองต่างๆ แยกตัวเป็นอิสระ พระมหาธรรมราชาที่ 1 ( พญาลิไท ) จึงทรงดำเนินพระราชกุศโลบาย ทรงทำนุบำรงส่งเสริมพระพุทธศาสนา และทรงปฏิบัติธรรมเป็นตัวอย่างแก่ราษฎร เพื่อให้ราษฎรเลื่อมใสศรัทธาในหลักธรรมของพระพุทธศาสนา สร้างความสามัคคีในบ้านเมือง ลักษณะการปกครองสมัยสุโขทัยตอนปลายจึงเป็นแบบธรรมราชา ดังนั้น จึงนับได้ว่า พระองค์ธรรมราชาพระองค์แรก และพระมหากษัตริย์องค์ต่อมาทรงพระนามว่า พระมหาธรรมราชาทุกพระองค์ ตั้งแต่พระมหาธรรมราชาที่ 1 - 4

แบบทดสอบ เรื่อง การปกครองสมัยสุโขทัย

1. อาณาจักรสุโขทัยเจริญรุ่งเรืองที่สุดในสมัยกษัตริย์พระองค์ใด

ก. พ่อขุนเม็งราย
ข. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
ค. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช
ง. พ่อขุนบานเมือง

2. เมืองที่ใช้เวลาเดินเท้า 2 วัน มีความสำคัญด้านยุทธศาสตร์ กษัตริย์ส่งพระบรมวงศานุวงศ์ไปปกครองคือเมืองใด

ก. เมืองพระยามหานคร
ข. เมืองประเทศราช
ค. เมืองราชธานี
ง. เมืองลูกหลวง

3. สมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ทรงเปิดโอกาศให้ราษฎรสั่นกระดิ่งได้ เนื่องจากเหตุผลใด

ก. ราษฎรเกิดเรื่องทุกข์ร้อน
ข. เป็นความเชื่อทางศาสนา
ค. ราษฎรเกิดการเจ็บป่วย
ง. เมือนำของมาถวายพ่อขุน

4. ฐานะและพระราชอำนาจชองพระมหากษัตริย์สุโขทัย ทรงเป็นอะไรกับประชาชน

ก. กษัตริย์
ข. เจ้าชีวิต
ค. พ่อ
ง. ผู้ปกครอง

5. อาณารจักรสุโขทัยเสื่อมลงและตกเป็นเมืองขึ้นของกรุงศรีอยุธยาในสมัยพระมหากษัตริย์พระองค์ใด

ก. พญาลือไท
ข. พญาไสลือไท
ค. สมเด็จพระบรมไตรโลกนาท
ง. พญาลิไท

6. คำพูดที่ว่า "ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว" แสดงให้เห็นว่ากรุงสุโขทัยมีลักษณะเช่นใด

ก. ขาดแคลน
ข. ผู้คนไร้ที่อยู่อาศัย
ค. บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์
ง. อาหารอร่อย

7. หัวเมืองชั้นใน หรือ เมืองลูกหลวง ที่ตั้งอยู่ทางทิศเหนือคือเมืองใด

ก. เมืองตะนาวศรี
ข. เมืองศรีสัชชนาลัย
ค. เมืองสองแคว
ง. เมืองสุพรรณบุรี

8. อาณาจักรสุโขทัยมีกษัตริย์ปกครองเป็นเอกราชกี่พระองค์

ก. 5 พระองค์
ข. 6 พระองค์

ค. 7 พระองค์
ง. 8 พระองค์

9. การปกครองในสมัยสุโขทัยตอนปลายมีลักษณะเป็นแบบใด

ก. ธรรมราชา

ข. เผด็จการ
ค. ประชาธิปไตย
ง. ปิตุลาธิปไตย

10. พ่อขุนในสมัยกรุงสุโขทัยจะว่าราชการที่ใด

ก. ศาลากลางกรุงสุโขทัย
ข. ท้องพระโรงกลางดงตาล
ค. ท้องพระโรงในพระราชวัง
ง. พระแท่นมนังคศิลากลางดงตาล

เฉลยแบบทดสอบ เรื่อง การปกครองสมัยสุโขทัยเป็นอยธยา

1. ค. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช

2. ง. เมืองลูกหลวง

3. ก. ราษฎรเกิดเรื่องทุกข์ร้อน

4. ค. พ่อ

5. ข. พญาไสลือไท

6. ค. บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์

7. ข. เมืองศรีสัชชนาลัย

8. ข. 6 พระองค์

9. ก. ธรรมราชา

10. ง. พระแท่นมนังคศิลากลางดงตาล